آب انبار یکی از عناصر مهم معماری ایرانی است که برای ذخیره آب در مناطق خشک و کویری استفاده می شود. آب انبارها معمولاً در زیر زمین ساخته می شوند و دارای یک دهانه ورودی کوچک هستند.
آب انبارها در ایران قدمتی طولانی دارند و از دوران باستان مورد استفاده قرار می گرفتند. قدیمی ترین آب انبار ایران که هنوز پابرجاست، آب انبار بان‌قشلاق در استان کرمانشاه است که قدمت آن به بیش از 3500 سال پیش باز می گردد.
آب انبارها در معماری ایرانی دارای کاربردهای مختلفی هستند. علاوه بر ذخیره آب، آب انبارها برای تهویه هوا و کاهش گرما نیز استفاده می شوند. جریان هوا از میان آب انبار عبور می کند و باعث خنک شدن هوای داخل آب انبار می شود.
آب انبارها در معماری ایرانی به اشکال مختلفی ساخته می شوند. برخی از آب انبارها دارای مخزن گرد هستند، در حالی که برخی دیگر دارای مخزن مربع یا مستطیل شکل هستند. آب انبارها همچنین دارای اندازه های مختلفی هستند. برخی از آب انبارها بسیار بزرگ هستند و ظرفیت ذخیره آب زیادی دارند، در حالی که برخی دیگر کوچکتر هستند.
آب انبارها از عناصر مهم معماری ایرانی هستند و نشان دهنده خلاقیت و هنر ایرانیان در معماری هستند.
تاریخچه آب انبار در معماری ایرانی
تاریخچه آب انبار به هزاران سال پیش بازمی گردد. این سازه‌ها در بسیاری از آثار باستانی ایرانی، مانند تخت جمشید، شوش، و پاسارگاد، یافت می‌شوند.
در دوره اسلامی، آب انبار اهمیت بیشتری پیدا کرد و به یکی از عناصر اصلی معماری اسلامی ایرانی تبدیل شد. این سازه‌ها در مساجد، کاخ ها، و کاروانسراهای اسلامی ایرانی به وفور یافت می‌شوند.
انواع آب انبار در معماری ایرانی
آب انبارها بر اساس شکل پلان خود دارای انواع مختلفی هستند که عبارتند از:
- آب انبار گرد
- آب انبار مربعی
- آب انبار مستطیلی
- آب انبار هشت ضلعی
کاربردهای آب انبار در معماری ایرانی
آب انبارها دارای کاربردهای مختلفی هستند که عبارتند از:
- ذخیره آب
- تهویه هوا
- کاهش گرما
- تامین نور طبیعی
- ارتباط فضای داخلی و خارجی
آب انبار در معماری خانه های ایرانی
آب انبارها در معماری خانه های ایرانی نقش مهمی در ذخیره آب دارند. آب انبارها در خانه های ایرانی معمولاً در زیر زمین قرار می گیرند و دارای یک دهانه ورودی کوچک هستند.
آب انبارها در خانه های ایرانی باعث می شوند که خانوار در طول سال از آب آشامیدنی و سایر مصارف آبی برخوردار باشند.
آب انبار در معماری مساجد ایرانی
آب انبارها در معماری مساجد ایرانی نیز نقش مهمی دارند. آب انبارها در مساجد ایرانی معمولاً در زیرزمین قرار می گیرند و دارای یک دهانه ورودی کوچک هستند.
آب انبارها در مساجد ایرانی باعث می شوند که نمازگزاران در طول سال از آب آشامیدنی و سایر مصارف آبی برخوردار باشند.
آب انبار در معماری کاروانسراهای ایرانی
آب انبارها در معماری کاروانسراهای ایرانی نیز نقش مهمی دارند. آب انبارها در کاروانسراهای ایرانی معمولاً در زیرزمین قرار می گیرند و دارای یک دهانه ورودی کوچک هستند.
آب انبارها در کاروانسراهای ایرانی باعث می شوند که مسافران در طول سفر از آب آشامیدنی و سایر مصارف آبی برخوردار باشند.
آب انبار در معماری ایرانی نمادی از فرهنگ و تمدن ایرانی است. این سازه‌ها نشان دهنده خلاقیت و هنر ایرانیان در معماری هستند.
معروف ترین آب انبارهای معماری ایرانی
ایران کشوری است که از دیرباز با کمبود آب مواجه بوده است. به همین دلیل، آب انبارها در معماری ایرانی اهمیت زیادی داشته اند. برخی از معروف ترین آب انبارهای معماری ایرانی عبارتند از:
- آب انبار شش بادگیری یزد : این آب انبار یکی از معروف ترین آب انبارهای ایران است که در شهر یزد واقع شده است. این آب انبار دارای شش بادگیر است که برای تهویه هوا و کاهش گرما استفاده می شود.
- آب انبار سردار بزرگ قزوین : این آب انبار یکی از بزرگترین آب انبارهای ایران است که در شهر قزوین واقع شده است. این آب انبار دارای گنجایش 3600 متر مکعب آب است.
- آب انبار صفی آباد خراسان شمالی : این آب انبار یکی از قدیمی ترین آب انبارهای ایران است که در شهر صفی آباد واقع شده است. این آب انبار قدمتی بیش از 1000 سال دارد.
- آب انبار دهان شیر لارستان فارس : این آب انبار یکی از زیباترین آب انبارهای ایران است که در شهر لارستان واقع شده است. این آب انبار دارای دهانه ای به شکل دهان شیر است.
- آب انبار رستم گیو : این آب انبار یکی از قدیمی ترین آب انبارهای ایران است که در شهر رستم گیو واقع شده است. این آب انبار قدمتی بیش از 2000 سال دارد.
اینها تنها چند نمونه از معروف ترین آب انبارهای معماری ایرانی هستند. در سراسر ایران، می توان نمونه های زیبایی از آب انبار را مشاهده کرد که نشان دهنده خلاقیت و هنر ایرانیان در معماری هستند.
معماری آب انبارها
معماری آب انبارها در ایران دارای ویژگی های خاصی است که باعث شده است این سازه ها در مناطق خشک و کویری به خوبی عمل کنند.
عناصر اصلی معماری آب انبارها
عناصر اصلی معماری آب انبارها عبارتند از:
- مخزن آب: مخزن آب، محل ذخیره آب است. مخزن آب آب انبارها معمولاً از جنس آجر ساخته می شود و دارای پوششی برای جلوگیری از نفوذ آب است.
- شیر آب: شیر آب، محل خروج آب از مخزن است. شیر آب آب انبارها معمولاً از جنس فلز ساخته می شود و دارای یک پوشش برای جلوگیری از ورود آلودگی به آب است.
- حوضچه جمع آوری آب: حوضچه جمع آوری آب، محل جمع آوری آب باران یا آب قنات است. حوضچه جمع آوری آب آب انبارها معمولاً از جنس آجر ساخته می شود و دارای یک پوشش برای جلوگیری از تبخیر آب است.
- راه آب: راه آب، مسیر انتقال آب از حوضچه جمع آوری آب به مخزن است. راه آب آب انبارها معمولاً از جنس آجر ساخته می شود و دارای شیب مناسبی برای جریان آب است.
- بادگیر: بادگیر، سازه ای است که برای تهویه هوا و کاهش گرما در آب انبار استفاده می شود. بادگیر آب انبارها معمولاً از جنس آجر ساخته می شود و دارای دهانه هایی است که جریان هوا از میان آنها عبور می کند.
ویژگی های معماری آب انبارها
آب انبارها در معماری ایرانی دارای ویژگی های خاصی هستند که باعث شده است این سازه ها در مناطق خشک و کویری به خوبی عمل کنند.برخی از این ویژگی ها عبارتند از:
- ساختمان زیرزمینی: آب انبارها معمولاً در زیر زمین ساخته می شوند تا از تبخیر آب جلوگیری شود.
- پوشش عایق: مخزن آب آب انبارها معمولاً دارای پوششی است که از نفوذ آب به داخل آن جلوگیری می کند.
- تهویه مناسب: آب انبارها معمولاً دارای بادگیر هستند که برای تهویه هوا و کاهش گرما در آب انبار استفاده می شود.
انواع آب انبارهای ایرانی
آب انبارها در معماری ایرانی بر اساس شکل پلان خود دارای انواع مختلفی هستند که عبارتند از:
- آب انبار گرد: آب انبار گرد، رایج ترین نوع آب انبار در معماری ایرانی است. این نوع آب انبار دارای مخزنی گرد است که معمولاً از آجر ساخته می شود.
- آب انبار مربعی: آب انبار مربعی، نوع دیگری از آب انبار در معماری ایرانی است. این نوع آب انبار دارای مخزنی مربعی است که معمولاً از آجر ساخته می شود.
- آب انبار مستطیلی: آب انبار مستطیلی، نوع دیگری از آب انبار در معماری ایرانی است. این نوع آب انبار دارای مخزنی مستطیلی است که معمولاً از آجر ساخته می شود.
- آب انبار هشت ضلعی: آب انبار هشت ضلعی، نوع دیگری از آب انبار در معماری ایرانی است. این نوع آب انبار دارای مخزنی هشت ضلعی است که معمولاً از آجر ساخته می شود.
اهمیت معماری آب انبارها
آب انبارها در معماری ایرانی اهمیت زیادی دارند. این سازه ها باعث شده اند که مردم مناطق خشک و کویری ایران بتوانند در طول سال از آب آشامیدنی و سایر مصارف آبی برخوردار باشند. آب انبارها همچنین نشان دهنده خلاقیت و هنر ایرانیان در معماری هستند.